یک مقاله ی خوب
در میان آثار مرحوم دکتر عبدالحسین زرین کوب دو کتاب وجود دارد که کمابیش مطالب متضاد و گاه متناقضی در آنها مطرح شده است: « دو قرن سکوت » و « کارنامه اسلام ». سال ها پیش وقتی کتاب مشهور « دو قرن سکوت » مرحوم زرین کوب را می خواندم، نوعی تعصب و تندروی را در آن مشاهده می کردم. این مطلبی است که آن مرحوم خود در مقدمه چاپ های بعدی آن نیز متذکر شده بود.
بعدها کتاب « کارنامه اسلام » آن مرحوم را به عنوان یک متن درسی خواندم و حتی پیش آمد که آن را برای دانشجویان تدریس کردم. دست بر قضاء در این کتاب نیز به قضاوت هایی شتابزده و نه چندان دقیق برخورد می کردم. اندک اندک این فکر در ذهنم پدید آمد و حتی گاه بر سر بعضی کلاس ها نیز مطرح کردم که به نظر می رسد مرحوم زرین کوب « کارنامه اسلام » را برای جبران قضاوت های تندی که در کتاب « دو قرن سکوت » صورت داده، تألیف کرده و عجیب اینکه در این راه نیز گاه شتابزده و سطحی به قضاوت نشسته و به اظهار نظر پرداخته است.
اخیرا مقاله جالبی منتشر شده است ( دو تأویل از یک تمدن: بازخوانی دو اثر عبدالحسین زرین کوب: دو قرن سکوت و کارنامه اسلام ) نوشته سیاوش شوهانی؛ دانشجوی دوره کارشناسی ارشد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. این مقاله در شماره دهم مجله تاریخ و تمدن اسلامی ( مجله گروه تاریخ و تمدن اسلامی مجتمع علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی ) به چاپ رسیده است. نویسنده مقاله با بیان مقدمات و نیز ارائه شواهد فراوان اثبات کرده است که چگونه علایق، پیش فرض ها و باورهای یک مورخ در دو دوره زندگانی او، منجر به ارائه دیدگاه هایی کاملا متفاوت در باره موضوعی واحد می گردد. به گفته نویسنده:
« انگیزه ها و علایق زرین کوب، پیش فهم ها و پیش دانسته های او و سؤالات و خواسته های وی از تاریخ، در دهه سی، زمانی که دو قرن سکوت را می نگارد، با دهه پنجاه، زمانی که کارنامه اسلام را تحریر می کند، از بنیاد متفاوت است. بنابراین نوع روایت او، گزینشی که از رویدادها انجام می دهد، چینشی که در متن سامان می بخشد و حتی ادبیاتی که به خدمت می گیرد متفاوت – و چه بسا متضاد – خواهد بود ».
مطالعه این مقاله خوب را به مراجعه کنندگان محترم توصیه می کنم.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر