منبع: وبسایت شخصی علی اکبر اعلمی: » سیر تدوین و تصویب قانون اساسی ج.ا.ایران و اشخاص موثر در آن در یک نگاه
سیر تدوین و تصویب قانون اساسی ج.ا.ایران و اشخاص موثر در آن در یک نگاه
... در این پیش نویس هیچگونه اشاره‌ای به ولایت فقیه نشده بود و ارکان قدرت در ایران محدود به رییس‌جمهور، نخست وزیر، مجلس شورای ملی و قوه قضائیه بود. گرچه در این پیش نویس نهادی بنام شورای نگهبان نیز منظور شده بود لیکن شکل انتخاب حقوقدانان و فقها کاملا متقاوت با شرایط فعلی بود و نظارت آن‌ها نسبت به مصوبات مجلس در موارد خاصی انجام می‌پذیرفت.(اصول 142-147) جمعی از اعضای شورای انقلاب نظیر آقایان آيت الله طالقاني، بهشتي، هاشمي رفسنجاني، مهدوي كني، باهنر، علی خامنه اي، عزت الله سحابي و مصطفي كتيرايي اصرار داشتند که این پیش نویس مستقیما به همه پرسی گذاشته شود. جمع دیگری از اعضای شورای انقلاب نظیر؛ مهندس بازرگان، دكتر سحابي، ابوالحسن بني صدر، هاشم صباغيان، ابراهيم يزدي و احمد صدر حاج سيدجوادي با استناد به وعده هاي آیت الله خمینی مبنی بر تشکیل مجلس موسسان، اصرار داشتند که تدوين قانون اساسي روال دموكراتيك را پشت سر نهاده و در مجلسی مرکب از نمایندگان ملت مورد بررسی قرار گیرد و آنگاه جهت تصویب نهائی مورد همه پرسی قرار گیرد. ...
قانون اساسی کنونی جمهوری اسلامی ایران حاصل همکاری جناح های مختلف سیاسی است و هریک از جناح های موجود کم و بیش در تدوین و تصویب این قانون سهمی داشته اند.
برای آگاهی مخاطبین محترم این سایت از نقش جناح های سیاسی در تهیه و تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، در این پست به اجمال به ذکر اسامی افرادی که از ابتدای شکل گیری قانون اساسی ایران تا زمان بازنگری در آن دخالت داشته اند اشاره می شود:
الف- افرادی که در تهیه پیش نویس قانون اساسی ایفای نقش کرده اند:
زمانی که آیت الله خمینی در پاریس اقامت داشتند، دکتر حسن حبیبی را مامور تهیه پیش نویس قانون اساسی کردند. حسن حبیبی نیز با مشورت و همکاری آقایان ناصر كاتوزيان، عبدالكريم لاهيجي، جعفري لنگرودي، ابوالحسن بني صدر و ناصر ميناچي طرح اولیه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران را تهیه کردند.
پس از پیروزی انقلاب این طرح در شوراي طرح هاي انقلاب به رياست دكتر يدالله سحابي و با مشارکت و همکاری حسن حبيبي، ناصر كاتوزيان، عبدالكريم لاهيجي، احمدصدرحاج سيدجوادي، ناصر میناچی، رضا زواره ای و سيدمحمد خامنه اي اصلاح و تکمیل شد و سپس در شورای انقلاب مطرح و با تغییراتی به تصویب این شورا رسید.1
در این پیش نویس هیچگونه اشاره‌ای به ولایت فقیه نشده بود و ارکان قدرت در ایران محدود به رییس‌جمهور، نخست وزیر، مجلس شورای ملی و قوه قضائیه بود.
این طرح به بنیانگذار انقلاب و مراجع تقلید قم هم ارسال شد تا نظر آنان نیز تامین شود.
گفتنی است، گرچه در این پیش نویس نهادی بنام شورای نگهبان نیز منظور شده بود لیکن شکل انتخاب حقوقدانان و فقها کاملا متقاوت با شرایط فعلی بود و نظارت آن‌ها نسبت به مصوبات مجلس در موارد خاصی انجام می‌پذیرفت.(اصول 142-147)
پس از تامین نظرات آیت الله خمینی در طرح پیش نویس قانون اساسی، جمعی از اعضای شورای انقلاب نظیر آقایان آيت الله طالقاني، بهشتي، هاشمي رفسنجاني، مهدوي كني، باهنر، علی خامنه اي، عزت الله سحابي و مصطفي كتيرايي اصرار داشتند که این پیش نویس مستقیما به همه پرسی گذاشته شود.
جمع دیگری از اعضای شورای انقلاب نظیر؛ مهندس بازرگان، دكتر سحابي، ابوالحسن بني صدر، هاشم صباغيان، ابراهيم يزدي و احمد صدر حاج سيدجوادي با استناد به وعده هاي آیت الله خمینی مبنی بر تشکیل مجلس موسسان، اصرار داشتند که تدوين قانون اساسي روال دموكراتيك را پشت سر نهاده و در مجلسی مرکب از نمایندگان ملت مورد بررسی قرار گیرد و آنگاه جهت تصویب نهائی مورد همه پرسی قرار گیرد.
با وجود اینکه آیت الله خمینی ابتدا مخالف تشکیل مجلس موسسان بود و مایل بود که طرح پیش نویس قانون اساسی مصوب شورای انقلاب مستقیما به همه پرسی گذاشته شود، لیکن با پيشنهاد مرحوم آيت الله طالقاني مقرر گردید تا مجلس خبرگان تشكيل و پس از بررسی نهائی پيش نويس قانون اساسي، حداکثر ظرف یکماه همه پرسی قانون اساسی برگزار شود.
قبل از تشکیل مجلس خبرگان تدوین قانون اساسی، پيش نويس قانون اساسي در مطبوعات منتشر گردید تا نظرات موافقین و مخالفین نیز به مجلس خبرگان منعکس گردد. درپی انتشار پیش نویس مزبور بعضی از گروه هاي سياسي بشدت آنرا مورد انتقاد قرار داده و آن را مغایر با وعده هاي رهبران انقلاب اعلام کردند.
متن کامل پیش نویس قانون اساسی که قرار بود مستقیما در معرض همه پرسی قرار بگیرد را در اینجا بخوانید.
به هرروی با مصوبه شورای انقلاب، در روز دوازدهم مرداد 1358 انتخابات خبرگان قانون اساسی برگزار و 73 نفر از استانهای مختلف بعنوان نماینده مجلس خبرگان قانون اساسی انتخاب شدند.
ب- افرادی که در بررسی نهائی قانون اساسی ایفای نقش کرده اند:
مجلس خبرگان در روز ۲۸ مرداد ۵۸ با حضور ۷۳ نماينده تشکیل شد که به ترتیب الفبا عبارتند از:
1-سیدحسن آیت(اصفهان) 2-جعفراشراقی(آذ.شرقی) 3-سیدکاظم اکرمی(همدان) 4-میرزامحمدعلی انگجی(آذ.شرقی) 5-میرزامحمد انواری(هرمزگان) 6-هادی باریک بین(زنجان) 7-محمدجواد باهنر(کرمان) 8-محمدتقی بشارت(کهکیلویه و بویر احمد) 9-ابوالحسن بنی صدر(تهران) 10-سیدمحمدحسینی بهشتی(تهران) 11-سرگن بیت اوشانا(اقلیت آشوری ها) 12-اکبر پرورش(اصفهان) 13- عبداللّه واعظ جوادی(مازندران) 14-مرتضی حائری یزدی(استان مرکزی) 15-محمدجوادحجتی کرمانی(کرمان) 16-محمدجوادحاج طرخانی(خراسان) 17-سیدمنیرالدین حسینی هاشمی(فارس) 18-عبدالرحمن حیدری(ایلام) 19-حسین خادمی(اصفهان) 20-هرای خالاتیان(ارامنه) 21-سیدمحمدحسینی خامنه ای(خراسان) 22-سیدحسین طاهری خرم آبادی(لرستان) 23-ابوالقاسم خزعلی(سمنان) 24-عزیزدانش راد(کلیمیان) 25-سیدعبدالحسین دستغیب(فارس) 26-عبدالرحیم ربانی شیرازی(فارس) 27-محمدمهدی ربانی املشی(گیلانی) 28-حسینعلی رحمانی(کردستان) 29-محمد رشیدیان(خوزستان) 30-محمود روحانی(خراسان) 31-جعفر سبحانی(آذ.شرقی) 32-عزت اللّه سحابی(تهران) 33-موبد رستم شهزادی(زرتشتیان) 34-عباس شیبانی(تهران) 35-لطف اللّه صافی(مرکزی) 36-محمد صدوقی(یزد) 37-سیدعبداللّه ضیائی نیا(گیلانی) 38-سید محمود طالقانی(تهران) 39-سید جلال طاهری اصفهانی(اصفهان) 40- حبیب اللّه طاهری گرگانی(مازندران) 41-سیدمحمدباقرطباطبائی سلطانی(لرستان) 42-علی محمدعرب(تهران) 43-حسن عضدی(گیلان) 44-مولوی عبدالعزیز ملازاده(سیستان و بلوچستان) 45-جواد فاتحی(کردستان) 46-جلال الدین فارسی(خراسان) 47-علی فلسفی تنکابنی(خراسان) 48-محمد فوزی(آذ.غربی) 49-علی قائمی امیری(مازندران) 50-سید علی اکبر قرشی(آذ.غربی) 51-محمد کرمی(خوزستان) 52-سید جعفر کریمی دیو کلاهی(مازندران) 53-سید محمد کیاوش(خوزستان) 54-خانم منیره گرجی(تهران) 55-علی گلزاده غفوری(تهران) 56-اسداله مدنی دهخوارقانی(همدان) 57-علی مرادخانی ارنگه تهرانی(خراسان) 58-علی اکبر مشکینی(آذ.شرقی) 59-ابوالحسن مقدسی شیرازی(خراسان) 60-رحمت اللّه مقدم مراغه ای(آذ.شرقی) 61-ناصر مکارم شیرازی(فارس) 62-سیدابوالفضل موسوی تبریزی(آذ.شرقی) 63-موسی موسوی قهد ریحانی(کرمانشاه) 64-سید میر کریم موسوی کریمی اردبیلی(تهران) 65-سیدمحمد علی موسوی جزایری(خوزستان) 66-سید اسمعیل موسوی زنجانی(زنجان) 67-حسینعلی منتظری نجف آبادی(تهران) 68-حمید اللّه میرمرادزهی(سیستان و بلوچستان) 69-سیدمحمدحسن نبوی(بوشهر) 70-سیداحمدنوربخش(چهارمحال بختیاری) 71-سیدحبیب هاشمی نژاد(مازندران) 72-محمد یزدی(کرمانشاه).73-عبدالرحمن قاسملو(آذ.غربی)2
ج- افرادی که در بازنگری قانون اساسی ایفای نقش کرده اند:
در ۴ ارديبهشت ماه سال ۱۳۶۸ آیت الله خمینی در نامه اي خطاب به رئيس جمهور وقت (آقای خامنه اي) هياتي مرکب از 20 نفر از شخصیت های سیاسی و مذهبی را مامور کرد تا نسبت به بازنگری در قانون اساسی اقدام نمایند.
در این نامه علاوه بر 20 نفری که از سوی بنیانگذار انقلاب در شورای بازنگری قانون اساسی منصوب شدند ،از مجلس نیز خواسته شده بود که پنج نفر از نمایندگان را برای عضویت در مجلس بازنگری قانون اساسی معرفی نمایند.
از 25 عضو شورای بازنگری قانون اساسی، 11 نفر وابسته به طیف موسوم به چپ یا اصلاح طلبان(که با رنگ آبی مشخص شده است)، 11 نفر منسوب به طیف موسوم به راست(اصولگرایان) و سه نفر نیز نسبتا مستقل و فراجناحی محسوب می شدند.
ترکیب اعضای شورای بازنگری به شرح زیر بود(ردیف 21 تا 25 نمایندگان مجلس هستند):
1-احمد آذري قمي 2-حسن ابراهيم حبيبي 3-محمد امامي كاشاني 4-ابراهيم اميني 5-محمدرضا توسلي 6- احمد جنتي 7-سيد علي خامنهاي 8-ابوالقاسم خزعلي 9-محمد دانش زادة مؤمن 10-سيد حسن طاهري خرم آبادي،11-مهدي كروبي 12-محمد محمدي گيلاني 13-علي مشكيني 14-ميرحسين موسوي 15-سيد عبدالكريم موسوي اردبيلي 16-سيد محمد موسوي خوئيني ها 17-محمدرضا مهدوي كني 18-عبدالله نوري 19-اكبر هاشمي رفسنجاني 20-محمد يزدي 21-نجفقلي حبيبي 22-اسدالله بيات 23-سيد هادي خامنهاي 24-عباس علي عميد زنجاني 25-حسين هاشميان.
برای پی بردن به تغییرات ایجاد شده در قانون اساسی مصوب خبرگان قانون اساسی و نیز قانون اساسی بازنگری شده در سال 1368 در مقایسه با پیش نویس قانون اساسی، می توانید به لینک
"مقایسه تطبیقی اصول ناسخ و منسوخ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با یکدیگر " مراجعه نمائید.
توضیح: با پوزش از تغییرات ایجاد شده، زیر نویس در چهارم شهریور به این لینک اضافه شد.
زیرنویس:
1-گفته می شود که کمیسیون نهایی تهیه متن پیش نویس قانون اساسی مرکب از افرادی مانند مرتضی مطهری، یدالله سحابی، عزت الله سحابی، کریم سنجابی، ابوالحسن بنی صدر و دکتر صحت از حزب ایران و دو قاضی از دیوان عالی کشور بوده اند و متن پیشنهادی خود را در 9 اسفند 1357 تحویل آیت الله خمینی داده اند.
2-از ورود عبدالرحمن قاسملو نماینده حزب دموکرات کردستان به مجلس خبرگان قانون اساسی جلوگیری به عمل آمد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر