چالش میان فارسی و عربی

مطلب ذیل را خانم توحیدلو به اشتراک نهاده بودند:

چالش میان فارسی و عربی عنوان کتابی است مهم و ارزشمند. نوشته دکتر آذرتاش آذرنوش که اولین بار در سال 1385 توسط نشر نی چاپ شد و چاپ دوم آن نیز در سال 1387 در 402 صفحه منتشر گردید. نویسنده در این کتاب به بررسی جامعه شناختی و تاریخی زبانهای فارسی و عربی پرداخته و دائره گستردگی این دو زبان را در مکان ها و زمان های مختلف بررسی کرده است. وضعیت زبان دَری در سده های اول و دوم هجری و نیز تأثیر زبان فارسی بر شعر و ادبیات عرب در فاصله سده های چهارم تا ششم هجری از دیگر مطالب مطرح شده در این کتاب است.

بعضی مطالب جالبی که نویسنده به آنها پرداخته است، عبارت اند از فارسی ستیزی بعضی ایرانیان از آن جمله ابوریحان بیرونی، صاحب بن عبّاد، ابوحاتم رازی، ابوالحسن عامری، ثعالبی و زمخشری. استقصاء‌ و ثبت جملات و تعابیر فارسی موجود در متون عربی نخستین سده های تاریخ اسلام که توسط دکتر آذرنوش صورت گرفته نیز گرچه بی سابقه نیست، اما بسیار جالب و جذاب است. جز این باید به گردآوری احادیث موجود در مدح و ذم زبان های فارسی و عربی و بحث و بررسی در باره آنها اشاره کرد.

عناوین سه بخش اصلی کتاب از این قرار است:

کتاب نخست: از سلمان تا آهوی کوهی

کتاب دوم:‌ از یتیمه تا خریده

کتاب سوم: از آهوی کوهی تا چنگیز

این کتاب یکی از بهترین کتاب هایی است که در حوزه فرهنگ و ادبیات فارسی و عربی طی سال های اخیر در کشور ما منتشر شده و خوشبختانه پس از انتشار، به زبان های انگلیسی و فرانسه نیز ترجمه شده است. این چند سطر از پیگشفتار کتاب را نیز بخوانید:

« از روند عمومی تاریخ و مسکن گزیدن عرب ها در ایران آگاهیم، اما درست نمی دانیم جامعه عرب نژادِ تازی زبان چگونه با توده ایرانیان فارس زبان رابطه برقرار می کرد، چگونه دسته های بی شمار عرب در جامعه ایران تحلیل رفتند، چرا زبان عربی با همه توانمندی های دینی و ادبی و علمی و سیاسی نتوانست جای زبان فارسی را بگیرد، فارسی کجا بود و پیش از آن که سر برکشد چرا دیرزمانی در تاریکی پایید. کَی و کجا به نگارش درآمد و چگونه زبان رسمی ایران شد، این زبان نوپا که پشتوانه ای بس کهن داشت چگونه می توانست زبان نیرومند و مقدس عربی را در کنار خود تحمل کند، یا چه شد که عربی فراگیر، اندک اندک دامن در کشید تا زبان رقیب، همه جا پا بگیرد و عربی را در حوزه دین و دانش محدود کند؟ »

منبع را هم ذکر کرده اند

2.
توت بنده در گودر:

آذرتاش آذرنوش بی تردید یکی از بزرگ ترین های زبان و ادب عربی است، کتاب و برنامه ریزی آموزش زبان عربی برای دانشکده ی الهیات، تاریخ ترجمه از عربی به فارسی (جلد 1: قرآن)، ترجمه ی موسیقی کبیر فارابی، ترجمه ی کتابی از ابن قتیبه، کتاب درسی تاریخ ادب و زبان و فرهنگ عربی، (دوره ی جاهلی و اسلامی)، ترجمه ی تاریخ ادبیات عرب بلاشر، فرهنگ فارسی به عربی... کتاب هایی اند که با کمی جلو و عقب در عنوانشان، از ایشان در حافظه یافتم و آوردم، یک زندگینامه ی خودنوشت هم در دانشنامه ی قرآن پژوهی دارد و بسیاری از مقالات دائرة المعارف بزرگ اسلامی هم کار ایشان است

3.
پی افزوده ها:

شمار بازدید: 11210

زندگینامه آذرتاش آذرنوش

زندگی‌نامه آذرتاش آذرنوش
این بنده، آذرتاش آذرنوش، فرزند محمد آذرنوش در 29 بهمن 1316ش در قم زاده شده اما در تهران زیست و همانجا تحصیلات دوره ابتدائی را آغاز کرد. در نه سالگی همراه پدر که ریاست حسابداری راه‌آهن ایران، ناحیه جنوب را به‌عهده گرفته بود، به اهواز رفت و تا سال 1329 که دوره ابتدایی را به پایان رسانید در آن شهر زیست. دوره متوسطه را در تهران و در دبیرستان رازی آغاز کرد. در سال 1335 برای آنکه بتواند در رشته ادبی ادامه تحصیل دهد، به دبیرستان دارالفنون انتقال یافت. طی یک سالی که در ان دبیرستان بود در انجمن‌های ادبی شرکت می‌جست، و گاه شعر می‌سرود و در مجلات آن زمان منتشر می‌ساخت. نیز به همراهی چند تن از دوستان خوش قریحه خود انجمنی به نام انجمن شعرا تشکیل داد که بی‌گمان در پرورش ذوق ادبی و تعیین سرنوشت او و دوستانش بی‌تأثیر نبود.
در سال 1336، در رشته ادبیات عرب که به تازگی در دانشکده معقول و منقول دانشگاه تهران تشکیل شده بود نام‌نویسی کرد. در پایان سال تحصیلی 36-37 در مسابقه‌ای که دانشکده معقول برای تخصیص بورس تحصیلی دولت عراق به دو دانشوی ایرانی برگزار کرده بود شرکت جست و بی‌درنگ به آن کشور سفر کرد و در دانشکده ادبیات، رشته ادبیات عرب نام نوشت. دو سال بعد، انقلاب عراق و پریشانی احوال، ادامه تحصیل را برای او غیرممکن ساخت و او ناچار به تهران بازگشت و در سال 1339 از دانشکده معقول فارغ‌التحصیل شد.
چون در آن هنگام برای ادامه تحصیل در رشته ادبیات عرب در ایران جائی نبود، او عازم کشور فرانسه شد. از آنجا که در زبان عربی و فرانسه را در حد معقول آموخته بود، به آسانی توانست دوره دکتری را بگذراند و از نخستین رساله دکتری خود که «تحقیق و ترجمه بخشی از کتاب طبقات الشعرای ابن معتز» بود دفاع کند. اما چون هنوز خود را نیازمند دانش بیشتری دید، دوباره در رشته ادبیات عرب برای نگاشتن رساله دیگری نام‌نویسی کرد و چون پیش از آن دوره کتابداری را نیز خوانده بود، در کتابخانه ملی پاریس، بخش عربی بکار نیز مشغول شد. این شغل به او اجازه داد که به وجود دو نسخه از کتاب خریدۀ القصر عمادالدین اصفهانی، بخش مغرب و اندلس، پی ببرد و به راهنمایی شارل پلا به عنوان رساله دومین دکترا، به تصحیح آن اقدام نماید. این کتاب در سال 1972 در تونس به چاپ رسید.
او پس از حصول بر دومین دکترای خود به ایران بازگشت و پس از چند ماه کار در «بنیاد فرهنگ ایران» و پژوهش در باب واژه‌های فارسی معرب، و نیز ترجمه کتاب فتوح البلدان بلاذری، در دانشکده خود، معقول و منقول که آن هنگام به «الهیات و معارف اسلامی» تغییر نام داده بود، استخدام شد (سال 1346).
او نخستین ایرانی بود که در ادب عرب دکترا گرفته بود. به همین جهت از مسئولیتی که بر عهده‌اش می‌افتاد آگاه بود، وی نخست گروه عربی دانشکده خود را سر و سامان بخشید و سپس به معاونت دانشکده برگزیده شد. اما کار اداری هیچگاه مانع پژوهشهای او نگردید و در همان احوال، علاوه بر چندین مقاله به فارسی و عربی و فرانسه، و شرکت در چندین کنگره خارجی، کتاب نراهنمای نفوذ فارسی در فرهنگ و زبان تازی» را نگاشت و کتاب موسیقی الکبیر فارابی را به فارسی ترجمه کرد.
او هیچ‌گاه از کاری که درباره معربات آغاز کرده بود چشم نپوشید. اما ملاحظه‌ای کرد که این‌گونه پژوهش، به دانش زبان‌شناسی و زبانهای کهن سامی به‌ویژه زبان آرامی نیاز دارد. از این‌رو در سال 1356 از معاونت دانشکده استعفا داد و به کشور انگلستان شتافت تا در دانشگاه کمبریج به تحقیق و آموختن زبان آرامی بپردازد.
چون به ایران بازگشت، انقلاب غریدن آغاز کرده بود و شور و هیجان لاجرم مانع کارهای درسی و تحقیقی می‌گردید، انقلاب فرهنگی نیز برای تجدید سازمان در دانشگاهها کار تدریس را به مدت سه سال متوقف ساخت. آذرنوش در این فرصت باز به ترجمه و تألیف دست زد و همین‌که درسهای دانشگاه آغاز شد، به امر آموزش زبان عربی همت گماشت، زیرا دریافت که در برنامه تازه به زبان دین که همانا زبان عربی سمت عنایت خاصی شده و بر حجم ساعات درس سخت افزوده است. دل‌نگرانی او از آنجا برمی‌خاست که می‌دید هر هفته، میلیونها ساعت در سطح کشور صرف تدریس این زبان می‌گردد و حاصلی که از آن همه کوشش به‌بار می‌آید، بس ناچیز است. بنابراین او، باتوجه به ساختار زبانهای هند و اروپایی به‌خصوص زبان مادری خود فارسی، و با گوشه چشمی به علم زبان‌شناسی به تدوین کتابی برای آموزش عربی با شیوه‌ها و ساختارهای دستوری تازه دست زد. کار تدوین کتاب با آزمایش در کلاسهای درس آغاز شد و در اثنای جنگ ایران و عراق نگارش نهایی یافت. به همین جهت بیشتر داستانهای آن گرد جنگ می‌گردد و به شهادت قهرمان آن ختم می‌شود. اقدام مؤلف با بسیار از یک سو و مخالفتهای تند دانشمندان سنت‌گرا، از سوی دیگر مواجه شد. اما انتشار بیش از 50 هزار نسخه از کتاب حتی در جوامع غیردانشگاهی نشان از موفقیت نسبی آن دارد.
کتاب «آموزش عربی» در شورای گزینش کتاب سال د وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به اتفاق آراء بهترین کتاب شناخته شد و به نگارنده نیز خبر برنده شدن آن ابلاغ گردید. اما یک روز پیش از پخش جوائز، تنگ‌چشمی و حسادت بر انصاف و بی‌غرضی پیروز آمد و نویسنده از جائزه محروم ماند. یکی از اعضای هیئت ژوری، آنچنان از این حادثه برآشفت که پس از استعفاء همه ماجرا را در مجله آدینه، سال 68، شماره‌های 34-35 به تفصیل شرح داد.
از سال 1364، آذرنوش مدیریت بخش ادبیات عرب را در مرکز دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی به‌عهده گرفت و طی ده سال توانست علاوه بر تألیفات شخصی خود، بیش از 200 مقاله که برخی تا حد کتاب کوچکی گسترده است بنگارد و صدها مقاله را نیز ویرایش کند.
او هم‌اکنون علاوه بر کار استادی در دانشکده ادبیات (و گاه در دانشگاه امام صادق، تربیت مدرس) و مدریت بخش عربی در دائرۀالمعارف، سردبیر مجله مقالات و بررسیها و نیز مدیر بخش عربی در دانشکده الهیات نیز هست.
ترجمه موسیقی کبیر فارابی (سال 1376)
ترجمه اطلس تاریخ اسلام (سال 1377)
فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی (سال 1380)

مجموعه آثار

مجموعه کتابهای تألیف شده یا ترجمه شده برحسب سال نشر
1346 فتوح البلدان بلاذری (بخش مربوط به ایران)، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1346ق.
1349 النحو التجریبی، تهران، دانشگاه تهران، 1349ق.
1350/1971م خریدۀ القصر عمادالدین اصفهانی... تحقیق، تونس، الدار التونسیۀ للنشر، 1971م (ج 1).
1351/1972م خریدۀ القصر عمادالدین اصفهانی... تحقیق، تونس، الدار التونسیۀ للنشر، 1971م (ج 2).
1363 ترجمه تاریخ ادبیات عرب (بلاشر)، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1363ق.
1363 ترجمه تاریخ ادبیات عرب (عبدالجلیل)، امیرکبیر، تهران، 1363ق، چاپ دوم، 1373.
1363 مقدمه بر الشعر والشعراء ابن قتیبه، تهران، 1363ق.
1363 فرهنگ مصطلحات (مجمع اللغات)، دفتر نشر فرهنگ اسلام، تهران، 1363ق.
1366 آموزش زبان عربی 1، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1366ق (و 4 چاپ دیگر).
1367 آموزش زبان عربی 2، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1367ق (و 4 چاپ دیگر).
1374 راهنمای آموزشی زبان عربی (1)، تهران، دانشگاه پیام نور.
1375 ترجمه موسیقی الکبیر فارابی، مؤسسه مطالعات و پژوهش فرهنگی، سال 1375. (کتاب سال)
1375 اطلس تاریخ الاسلام، حسین مؤنس، در سازمان جغرافیایی ارتش، اسفند 1375. (کتاب سال)
1375 تاریخ ترجمه از عربی به فارسی، 1- ترجمه‌های قرآن، تهران، در انتشارات سروش.
1377 تاریخ زبان و فرهنگ عربی، تهران، به سمت
1378 فرهنگ معاصر عربی به فارسی، براساس (کتاب سال)
ابن خیاط (469-472) ابن حازم (301-302) ابن تعاویذی (149-151)
ابن بابک (57-61) ابن اسد فارقی (11-11) ابن بدرون (93-94)
ابن بسام (110-112) ابن حجاج (312-318) ابن خازن (395-396)
ابن حمدون (364-365) ابن حنبلی (373-376٩ ابن رومی (600-608)
ابن دمینه (513-514) ابن انباری، محمدبن قاسم (44-46) ابن حناط (372-373)

مقالات جلد 4 دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی تألیف دکتر آذرنوش
ابن لسان (541-542) ابن شهید اشجعی (94-99) ابن قتیبه دینوری (447-440)
ابن قتیبه، احمد (446-447) ابن لجأ (540-541) ابن لنکک (543-544)
ابن مفرغ (648-654) ابن مقفع (662-670)

مقالات جلد 5 دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی تألیف دکتر آذرنوش
ابوالاسود وئلی (176-192) ابواحمد کاتب (154-155) ابوتمام (269-287)
ابن نقیب (59-60) ابوالحسن کاتب (371) ابوشراعه (595-596)
ابن وهب (89-91) ابوشمقمق (598-601٩ ابوالشیص (601-604٩
ابودوادایادی (469-473) ابورقعمق (487-489)

مقالات جلد 6 دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی تألیف دکتر آذرنوش
ابوعطای سندی (4-6) ابوالفرج اصفهانی (126-138) ابوالفتح بستی (95-100)
ابوهلال عسگری (403-409) ابومطهر ازدی (256-266) ابوالینبغی (440-441)
ابوهفان (400-403) ابونؤاس (351-368)

مقالات جلد 7 دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی تألیف دکتر آذرنوش
ادب (296-317) اَدی شیر (383-385) ادغام (348-351٩

مقالات جلد 8 دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی تألیف دکتر آذرنوش
اسب (92-111) اسحاق موصلی (245-253) اسماعیل بن یسار (655-657)
اسودبن یعفر (719-721) اسودغندجانی (723-724) اسفراینی (325-326)
اسلام (تأثیر اسلام در ادبیات عرب) (485-490)

مقالات جلد 9 دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی تألیف دکتر آذرنوش
اشعب بن جبیر (45-47) اعشی، میمون بن قیس (384-388) اضمار (324-325)
اعلال (392-396) اغانی (408-415)
اصفهان (ادبیات عربی در اصفهان) (195-198)

مقالات جلد 10 دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی تألیف دکتر آذرنوش
به‌طور ناقص
امرؤالقیس (208-212) امیۀ ابی الصلت (297-299) انسی ( )
اللـه (واژه‌شناسی) (77-79) ادبیات عربی در اندلس (338-342) الفبا (47-54)

«مجموعه سخنرانیها»
1352 «کنگره خاورشناسان پاریس» (سخنرانی به زبان فرانسه).
1353 کنگره طه حسینی، قاهره، سخنرانی به عربی درباره آثار ترجمه شده او به فارسی.
1354 شرکت در کنگره (13) جهانی ادیان در لانکاستر (انگلیس) سخنرانی به زبان فرانسه درباره «ادیان ایرانی در میان اعراب جاهلی).
1371 سخنرانی در دانشگاه اصفهان درباره «آیین ترجمه در ادبیات کهن فارسی»
1371 سخنرانی در دانشگاه آزاد نجف‌آباد درباره «آموزش زبان عربی».
1375 میز گرد فرهنگ‌سرای اندیشه، درباره ترجمه‌های قرآن (تابستان).
1375 مصاحبه تلویزیونی (شبکه 4) درباره ادبی عربی (تابستان).
1375 دو مصاحبه رادیویی درباره کتاب تاریخ ترجمه (اسفند).
1375 مصاحبه مجله سروش درباره کتاب تاریخ ترجمه.
1375 سخنرانی به زبان فرانسه در انجمن ایران‌شناسی فرانسه موضوع: تبادلات فرهنگی ایران و عرب.
سپتامبر 1999=1376 سخنرانی در پاریس به عنوان La formation persem classique sous
کنگره ایران‌شناسی (دردست چاپ)

فهرست مقالات تألیفی برحسب سال چاپ

1349 «مقدمه‌ای بر کتاب الشعر و الشعرای ابن قتیبه»، مقالات و بررسیها، ش 1، ص 31-103 (ترجمه)، 1349ق.
1350 «نگاهی به اجتماع اشرافی حجاز از خلال غزلیات عمربن ابی ربیعه» مقالات و بررسیها، ش 5 و 6، ص 140-160، 1350ق.
1350 «ترجمه قصیده‌ای از عمر بن ابی ربیعه»، مقالات و بررسیها، ش 7 و 8، ص 120-140، 1350ق.
1351 «نگاهی به تاریخ ثمود» مقالات و بررسیها، ش 9 و 10، ص 31-63، 1351ق.
1351 «ایران ساسانی در اشعار عدی بن زید شاعر» یادنامه آنکتیل دوپرون، نشریه انجمن فرهنگ ایران باستان، ص 95-123، 1350ق.
1352 تاریخ و فرهنگ کهن ایران در «الآثار الباقیه»، بررسیهایی درباره ابوریحان بیرونی به مناسبت هزاره ولادت او، شورای عالی فرهنگ و هنر، ص 164-241، 1352ق.
1353 «همزه و دشواری نگارش آن»، مقالات و بررسیها، ش 17 و 18، ص 132-145، 1353ق.
1353 «نگاهی به تاریخچه اتتقاد در شعر جاهلی عرب 1، معارف اسلامی، ش 18، ص 20-29، 1353ق.
1353 «نگاهی به تاریخچه انتقاد در شعر جاهلی عرب 2، معارف اسلامی، ش 19، 1353ق.
1353 «نگاهی به تاریخچه انتقاد در شعر جاهلی عرب 3، معارف اسلامی، 1353ق.
1354 «هنرهای ایرانی و آثار برجسته آن»، شورای عالی فرهنگ و هنر، بررسیهای درباره فرهنگ ملی ایران، ش 39، تهران، 1354ق.
1354 «آداب و رسوم ملی ایران»، شورای عالی فرهنگ و هنر، بررسیهای درباره فرهنگ ملی ایران، ش 39، تهران، 1354ق.
1354 «فرهنگ ایران در برخورد با فرهنگهای دیگر»، شورای عالی فرهنگ و هنر، بررسیهایی درباره فرهنگ ملی ایران، ش 39، تهران، 1354ق.
1355 Elements de religions iranienns chez les Arabes a lepopue preilamique مقالات و بررسیها، شماره 27، سال 1355.
1356 «الکلمات الفارسیۀ فی الشعر الجاهلی»، مقالات و بررسیها، عدد خاص، ش 2، دفتر 30.
1362 «پژوهش در قصیده‌ای بزرگ فرزدق»، مقالات و بررسیها، دفتر 39-38.
1362 Etude sur une ode celebre، مقالات و بررسیها، سال 1362.
1371 «ترجمه تفسیر طبری، ترجمه تفسیر طبری نیست» یادنامه استاد زریاب خویی، یکی قطره باران، تهران، 1371.
1373 حکایت ابی‌القاسم بغدادی، نمایشنامه در یک پرده، شاهکاری ناخواندنی از قرن ٥، نشر دانش، سال چهاردهم، شماره 6 (مهر و آبان).
1375 چوگان به سبک ایرانی، فصلنامه فرهنگستان، ش 7، اسفند.
1375-1376 در جستجوی واژه‌های فارسی اسب‌شناسی، فصلنامه فرهنگستاتن، ش 7، اسفند.
1375 ترجمه فارسی التبصر الی التجارۀ از جاحظ، مقالت و بررسها، 1375.
برده، برای فرهنگ آثار
1376 ایرانی ساسانی در دیوان اعشی، «مقالات و بررسیها»، ش 62 (ص 105-115).
مقاله «بلاشر» برای بنیاد دائرۀالمعارف، ج 4
مقاله «پلا» برای بنیاد دائرۀالمعارف، ج 5
1380 ترجمه تفسیر طبری، بنیاد ج 6
1380 ترجمه‌های قرآنی، بنیاد، ج 6
1380 ترجمه اشعار مقالات، ش 69

مقالات جلد 1 دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی تألیف دکتر آذرنوش
آبی، ابوسعید (ص 70) آتش، عصر جاهلی (ص 95-94) آل (ص 536)
آداب العربیه فی... (ص 164-165) آجرومیه (ص 118)

مقالات جلد 2 دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی تألیف دکتر آذرنوش
آمدی، علی بن ابی (195) آیه (274-277) آیات الولایۀ (253-254)
آملی، محمدبن محمود (215-217) ابراهیم غافقی (519) ابان بن عبدالحمید (347-349)
ابراهیم مرزوق (535) ابشیهی (578-579) ابجد (360-362)
ابن ابی شنب (665-667) اب (295-296) ابن ابی عیینه (690-693)
ابله بغدادی (590-592) ابن آجروم (613) ابن ابی عتیق (680-682)
ابن بقی، یحیی ابابیل (297-299) ابراهیم هندی (550)
ابن ابی المعالی (697) ابن ابی ثابت (632-633) ابن (605-607)
ابل (586-587) ابن ابی ازهر (623-624) ابن ابی طاهر طیفور (672-676)
ابلیس (592-594) ابتدا (353-355)

مقالات جلد 3 دائرۀالمعارف بزرگ اسلامی تألیف دکتر آذرنوش
ابن ثوابه (195-197) ابن عرابی (27-29) ابن اطنابه (25-26)
ابن حبیب، محمد (306-308) ابن اسلت ٠13-15) ابن انباری (44-46)
ابن درید (499-506) ابن بری، عبداللـه (104-106) ابن بقی، یحیی (130)

تماس با من

نوشتار و مقالات در دبای فارسی:
آبی، ابوسعيد
آتش
آثاری
آجروميه
آجودان
آجودان باشی
آداب آلعربيه فی القران التاسع عشر
آذين بن هرمزان
آرنولد
آل (خاندان)
آل بختيشوع
آمدی، ابوالفضائل
آملی، عزالدين محمد
آمين
آيات الولاية
آيه
آيينه اسکندری
اب
ابابيل
ابان بن عبدالحميد لا حقی
ابتدا
ابجد
ابراهيم بن يحيی
ابراهيم غافقی
ابراهيم مرزوق
ابراهيميه
آبشيهی
ابل
ابله بغدادی
ابن
ابن آجروم
ابن ابی ازهر
ابن ابی ثابت
ابن ابی شنب
ابن ابی طاهر طيفور
ابن ابی عتيق
ابن ابی عيينه
ابن ابی المعالی
ابن اسد فارقی
ابن اسلت
ابن اطنابه
ابن اعرابی، ابو عبدالله
ابن انباری، ابوالبرکات
ابن انباری، ابوبکر
ابن بابک
ابن بدرون
ابن بری، ابو محمد
ابن بسام شنترينی
ابن حازم
ابن حبيب، ابو جعفر
ابن حجاج
ابن حمدون، ابوالمعالی
ابن حناط
ابن حنبلی
ابن خازن
ابن خياط، ابوعبدالله
ابن دريد
ابن رومی
ابن شهيد اشجعی
ابن طثريه
ابن قتيبه، ابوجعفر
ابن قتيبه، ابومحمد
ابن لجأ
ابن لسان الحمره
ابن لنکک
ابن مفرغ
ابن نقيب
ابن وهب، ابوالحسين
ابو احمد کاتب
ابوالاسود دولی
ابوتمام
ابو دواد ايادی
ابو الرقعمق
ابوزيد قرشی
ابوشراعه
ابوالشمقمق
ابو الشيص
ابوالفرج اصفهانی
ابومطهرازدی
اسحاق‌ موصلى‌
اسفراينى‌، تاج‌الدين‌
اسماعيل‌ بن‌ يسار
اسود بن‌ يعفر
اسود غندجانى‌
اشعب‌
اصفهان‌
اضمار
اعلال‌
الاغانى‌
امرؤ القيس‌
امية بن‌ ابى‌ الصلت‌
اوس‌ بن‌ حجر
بريد
بشر بن‌ابى‌خازم‌
بنداري‌
بنى‌ساسان‌
بهلول
بیهقی، ابراهیم
تأبط شرا
تنوخی، ابوعلی